تاثیر روانشناسی در بازار مالی
تاثیر روانشناسی در بازار مالی
هر سرمایه گذاری در مقطع زمانی خاصی، ممکن است رفتارها و احساسات متفاوتی در بازارهای مالی داشته باشد که اصطلاحا به آن «روانشناسی بازار» می‌گوییم. این اصطلاح اغلب توسط رسانه‌های مالی و تحلیل‌گران برای توضیح حرکت بازار استفاده می‌شود و ممکن است با معیارهای دیگری همچون فاندامنتال قابل توضیح نباشد. روانشناسی بازار، رفتار کلی یک بازار را بر اساس عوامل عاطفی و شناختی در شبکه توضیح می‌دهد و نباید با روانشناسی معامله‌گر که به همان عوامل اشاره دارد، اما تنها روی یک فرد تاثیر می‌گذارد، اشتباه گرفته شود.
درک روانشناسی بازار
روانشناسی بازار نیروی قدرتمندی بوده و هیچ بنیاد یا رویداد خاصی هم نمی‌تواند توجیه یا توضیحی برای آن داشته باشد. به‌طور مثال، اگر سرمایه گذاران به‌طور ناگهانی اعتماد خود را نسبت به سلامت اقتصاد از دست داده و تصمیم به عقب نشینی از خرید سهام بگیرند، شاخص‌هایی که قیمت‌های کلی بازار را دنبال می‌کنند، سقوط خواهند کرد. قیمت تک تک سهام بدون توجه به عملکرد مالی شرکت‌های پشت آن سهام هم با کاهش مواجه خواهند شد. طمع، ترس، انتظارات و سرخوشی، همگی عواملی هستند که به روانشناسی کلی بازار کمک می‌کنند. در همین راستا باید دوره‌های ریسک پذیری و ریسک زدایی برگزار شده و چرخه‌های رونق و رکود در بازارهای مالی مستند شوند.
این تغییرات در رفتار بازار اغلب توسط جان مینارد کینز بررسی شده و وی کتابی با عنوان «نظریه عمومی اشتغال، بهره و پول» هم در سال ۱۹۳۶ نوشت. او در کتاب خود از رکورد بزرگ سخن گفته و آن را شبیه به اشتیاق خود به خودی برای عمل به جای انفعال توصیف کرد. نظریه مالی مرسوم یعنی فرضیه بازار کارآمد (EMH)، به‌دلیل عدم حسابداری کافی برای روانشناسی بازار هم در آن مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
در این کتاب دنیایی توصیف می‌شود که در آن همه بازیگران بازار منطقی رفتار می‌کنند و به جنبه‌های احساسی بازار توجهی ندارند. روانشناسی بازار می‌تواند منجر به نتیجه‌ای غیر منتظره شود که با مطالعه اصول اولیه هم قابل پیش بینی نیست. به عبارت دیگر، نظریه‌های روانشناسی بازار با این باور که بازارها منطقی هستند، در تضاد خواهند بود.
پیش بینی روانشناسی بازار
به‌طور کلی، دو روش رایج برای انتخاب سهام مناسب جهت خرید توسط متخصصین وجود دارد و تنها یکی از آن‌ها به روانشناسی بازار توجه زیادی دارند. تحلیل بنیادی این مسئله هم به دنبال انتخاب سهام برنده با تجزیه و تحلیل مالی شرکت در زمینه صنعتی است که در آن فعالیت می‌کند. روانشناسی بازار در این اعداد و ارقام جایگاه چندانی ندارد. تجزیه و تحلیل تکنیکال روی روندها، الگوها و سایر شاخص‌هایی که قیمت سهام را بالا یا پایین می‌کنند، تمرکز دارد. روانشناسی بازار یکی از عوامل محرک و تاثیرگذار در این زمینه است.
استراتژی‌های معاملاتی کمی از چنین روندی پیروی می‌کنند و بیشتر آن‌ها توسط صندوق‌های تامینی به کار گرفته می‌شود. این نمونه‌ای از تکنیک‌های سرمایه گذاری بوده و تا حدی روی بهره گیری از تغییرات در روان شناسی بازار متکی است. هدف آن‌ها هم شناسایی و بهره برداری از اختلافات موجود بین پایه‌های ابزاری و درک بازار از آن برای ایجاد سود بیشتر است.
تحقیقات روانشناسی بازار
مطالعات تاثیر روانشناسی بازار روی عملکرد و بازده سرمایه گذاری مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. آموس تورسکی اقتصاددان و دنیل کانمن روانشناس برنده جایزه نوبل، اولین کسانی هستند که نظریه بازار متعارف بازار کارآمد را به چالش کشیده و تحقیقاتی در این زمینه داشته‌اند. این بدان معنی است که آن‌ها این تصور را نمی‌پذیرند که انسان‌ها در بازارهای مالی همیشه تصمیمات منطقی را بر اساس اطلاعات در دسترس عموم و مرتبط با قیمت‌ها اتخاذ می‌کنند.
در رد این تصور، آن‌ها در زمینه اقتصاد رفتاری پیشگام داشته و مقالاتی را هم در مجله‌ها منتشر کردند. تئوری‌ها و مطالعات آن‌ها روی شناسایی خطاهای سیستماتیک در تصمیم‌گیری انسانی متمرکز بوده و از سوگیری‌های شناختی مانند ترس از دست دادن، تاخیر زمانی و موارد دیگر جلوگیری می‌کند. تحقیقات این دو نفر به‌طور گسترده پذیرفته شده و در استراتژی‌های سرمایه گذاری، تجارت و مدیریت سبد سرمایه گذاری اعمال می‌شود.
اهمیت روانشناسی بازار
با کمک روانشناسی بازار می‌توانید دانش بیشتری پیرامون سرمایه‌گذاری به دست آورده و احساسات فعلی بازار را ارزیابی کنیم. احساسات بازار نشان دهنده روند خاص آن بوده و تاثیر قابل توجهی هم روی سود یا زیان سهام‌ها خواهد داشت. با کمک روانشناسی بازار می‌توانید مدیریت سرمایه بهتری داشته و مانند یک سرمایه گذار حرفه‌ای عمل کنید. سرمایه گذاران تازه‌کار ممکن است ذهنیاتی داشته باشند که از نظر خودشان اصول منطقی بازار بوده و باید همیشه آن‌ها را رعایت کنند. اما در واقع این‌طور نبوده و باید تعصب‌های خاص را کنار بگذارید.
تحلیل صحیح مسائل روانشناسی بازار سبب موفقیت شما در استراتژی‌های معاملاتی خواهد شد و در اکثر بازارهای مالی هم کاربرد دارد. احساسات خاص بازار روی افراد و تریدرها تاثیر گذاشته و یک سری الگوهایی هم در این زمینه وجود دارد. این الگوها می‌توانند ناشی از رابطه مستقیم یا نزدیک بین بازار و سرمایه گذاران باشند. خود افراد هم باید احساسات خود را کنترل کرده و در مقابل چنین بازارهایی هیجانی رفتار نکنند. کنترل احساسات همیشه نقض موثری در موفقیت داشته و می‌توانید به سود بیشتری در معامله‌های خود دست پیدا کنید. بازار همیشه تغییرات فنی نداشته و گاهی اوقات دستخوش اتفاقات احساسی هم می‌شود.
بهره‌گیری از روانشناسی بازار
وقتی بتوانید رفتار بازار را به درستی تحلیل کنید، رفتار خودتان را هم از نظر سرمایه گذاری برای چنین بازار تغییر خواهید داد. تحلیل رفتارهای خود از جمله تغییرات مهم ناشی از این موضوع بوده و تصمیمات بهتری را وارد سرمایه گذاری خواهید کرد. به این واسطه، در موقعیت‌های سودآور قرار گرفته و می‌توانید ریسک معاملات خود را هم کاهش دهید. خیلی اوقات، شکست‌ها و ضررهایی که در بازار تجربه می‌کنیم، ناشی از شناسایی ناصحیح رفتار بازار بوده و رفتارهای احساسی آن را درک نمی‌کنیم. به همین دلیل هم این موضوع اهمیت بالایی دارد.
خوش بینی و بد بینی شما به بازار باید در زمان‌های مناسب انجام شود و زمانی که اکثر سرمایه گذاران سمت و سوی خاصی را پیش می‌گیرند، شما دقیقا باید برعکس عمل کنید. سعی کنید چرخه‌های روانشناسی بازار را به راحتی شناسایی کرده و جزئیات معاملات خود بر اساس آن تغییر دهید.
نگاهی به روانشناسی سرمایه گذار
طرف مقابل یک بازار مالی، سرمایه گذار قرار می‌گیرد و او هم می‌تواند رفتارهایی از خود نشان دهد که نیاز به مطالعه روانشناسی دارد. چرایی ورود آن‌ها به بازارهای مالی در کنار فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند، از جمله گزینه‌های مطالعاتی در این زمینه است. رفتار سرمایه گذاران تاثیرگذاری خود را در بازارهای مالی هم نشان داده و به‌نوعی ارتباط مستقیمی با همدیگر دارند. قرار نیست که هر نوع فعالیت سرمایه گذاران بر اساس اهداف‌شان باشد و روانشناسی سرمایه گذار می‌گوید که گاهی احساسات درونی آن‌ها هم رفتارهای شگرفی را از آن‌ها نشان می‌دهد.
در صورتی که آگاهی مناسبی از رقبای خود در بازار نداشته باشید، یقینا در رفتار بازار هم موفقیتی نخواهید داشت. ضررده بودن معاملات در کنار عدم شناسایی صحیح روال صحیح بازار معامله، از تاوان‌هایی است که هنگام تحلیل نامناسب روانشناسی سرمایه گذار نصیب شما خواهد شد.
سوالات متداول
در این بخش قصد داریم که برخی از سوالات مهم کاربران در زمینه روانشناسی بازار را مورد ارزیابی قرار دهیم.
از روانشناسی بازار چه مواردی یاد می‌گیریم؟
از آن‌جایی که انسان‌ها بازیگران اصلی بازار مالی هستند، بازارها به‌عنوان مجموعه‌ای از انتخاب انسان‌ها، می‌توانند رفتارهای متفاوتی از خود نشان داده و سایر تمایلات غیرمنطقی مانند فروش همراه با ترس و نشاط غیرمنطقی را که منجر به حباب‌های قیمت دارایی می‌شود، روی آن تاثیر می‌گذارند. با اذعان به وجود روانشناسی بازار، می‌توان فهمید که بازارها همیشه نمی‌توانند کارآمد یا منطقی باشند.
چگونه می‌توان از روانشناسی بازار به نفع خود استفاده کرد؟
با انجام یک سری تحقیقات، می‌توانید تشخیص دهید که چه زمانی روانشناسی بازار (خلق احساساتی مانند ترس یا طمع) منجر به شرایط بیش از حد فروش یا خرید بیش از حد می‌شود. سپس می‌توانید معاملات خود را برعکس کرده و به جواب برسید. به این ترتیب، زمانی که دیگران گران‌فروشی می‌کنند، شروع به خرید کرده و زمانی که دیگران خرید بیش از حد دارند، شما محصولات خود را بفروشید. تحقیقات همچنین می‌تواند به شما کمک کند که زودتر روند بازار را شناسایی کرده و در صورتی که یک سری روندهای خاص از اصول خودشان دور باشند، دیگر از آن‌ها پیروی نکنید.
روانشناسی بازار در کدام بازارها رخ خواهد داد؟
روانشناسی بازار برای همه طبقات دارایی، از سهام و اوراق قرضه گرفته تا فارکس، نرخ بهره و ارزهای دیجیتالی قابل اعمال است.
چگونه می‌توان روانشناسی بازار را اندازه گیری کرد؟
چندین شاخص از احساسات بازار وجود دارد که می‌توانید به آن‌ها نگاه کنید. به‌طور مثال، شاخصی مانند VIX سطح ضمنی ترس یا طمع را در بازار اندازه گیری می‌کند. ابزارهای تحلیل فنی هم می‌توانند برای نشان دادن احساسات در یک بازار بر اساس عملکرد قیمت استفاده شوند.
سخن آخر
ما در این مطلب سعی کردیم که شما را با روانشناسی بازار آشنا کرده و تاثیر آن در بازارهای مالی را ارزیابی کنیم. با تحقیقات بیشتر پیرامون بازارهای مالی، می‌توانید رفتار درستی در قبال یک سری روندهای بازار داشته و هنگام ملتهب بودن بازار، با سمت و سوی اشتباه دیگر بازیگران بازارهای مالی حرکت نکنید. بازار همیشه قرار نیست روند ثابتی داشته باشد و می‌تواند در برهه‌های زمانی مختلف یا مناسبت‌های خاص، روال متفاوتی داشته باشد. در این شرایط، در شرایطی که سرمایه گذاران دیگر ضرر می‌کنند، شما با تغییر رفتار می‌توانید به سودهای کلان دست پیدا کنید.
